Адам тек біліммен тірі,
Тек білім ғасырды қозғайды!
"Қолымнан келмейді" деп айтпа.
Білімге жаныңмен ұмтыл.
(А. Құнанбайұлы)180 жыл
Петропавлдың орталық бөлігінде орналасқан "Абылай хан резиденциясы" мұражай кешені қаланың мәдени көрікті жерлерінің бірі болып табылады. Мұражай Қазақ мемлекеттілігі тарихындағы көрнекті мемлекет қайраткері - Абылай ханға (шын аты Әбілмансұр) арналған. Абылай, сол кездегі заңдылық бойынша, Шыңғыстардан атап айтқанда, Шыңғыс ханның ұлы Жошыдан тараған асыл тегі мен тектілігі болмаса, билеуші болмас еді. Оның атасы Абылай хан Қаншер батыл әрі қаһарлы жауынгердің даңқына ие болды. Әкесі Көркем Уәли – сұлтан даңқты әулеттің жауынгерлік ерлігін мұра етті. 1711 жылы сұлтанның түрікмен құлы Әбілмансұр есімді мұрагерін дүниеге әкелді.
Бірақ 12 жасында жетім қалады, әкесі кезекті жоңғар шапқыншылығында ұрыс даласында қаза тапты. Жас жігіт 20 жасында өзін шебер күрескер ретінде көрсетті. Аңырақай шайқасы алдында ол дәстүр бойынша жоңғардың айбынды батыры Шарашпен жекпе-жекке шығып, оны жеңеді. Осы оқиғадан Сабалақ атасының есімі қайта оралып, ол текті әулеттің мұрагері ретінде танылды. Көп ұзамай Атығай руында сұлтан болып сайланады. Ханның өтініші бойынша және патша үкіметінің рұқсатымен оның Әулие Петр бекінісінің маңында тұруы үшін 1765 жылы Есіл өзенінің бойындағы Янгистау тауларында ағаш үй тұрғызылып, онда ханның резиденциясы орналасты. Дәл осы жерде барлық маңызды келіссөздер жүргізіліп, Ресей империясы мен Қазақ хандығы арасындағы мемлекеттік мәселелер шешілді. 1821 жылдың аяғында хан резиденциясы екі қабатты тас ғимаратқа көшірілді, онда бүгінгі күнге дейін мұражайдың негізгі ғимараты орналасқан. Мұражай кешеніне негізгі ғимараттан басқа хан кеңсесінің ғимараты, қонақ үй және монша кіреді. 1982 жылы хан резиденциясының ғимараты мемлекеттік қорғауға алынды.
2023 жылдың 29 наурызында Аққайың аудандық кітапханасы аудандық ардагерлер кеңесімен бірлесе отырып, "Абылай хан резиденциясы" мұражай кешеніне "Тарихымыздың Ұлы есімі" альманах - экскурсиясын ұйымдастырды, өзінің тамырын, халқының мәдениеті мен тарихын білетін және құрметтейтін қазақтың көрнекті саяси қайраткері және қолбасшысы Абылай ханның өмірі мен қызметімен халықты таныстыру және құрметтеу мақсатында өткізілді. Экскурсияға біздің ауданның зейнеткерлері қатысты. Мұражайға барып, қатысушылар қазақ жерінің тарихы туралы білді, олар мұражай экспозициясының төрт залын көре алды. Мұражайдың бірінші залында Абылай ханның балалық және жастық шағы туралы баяндайтын материалдар сақталған. Екінші залда Дәстүрлі қазақ стилінде жасалған Абылай хан апартаменттері ұсынылған. Үшінші залда орталық экспонат - Абылай ханның бейнесін, ерлер мен әйелдер хан киімдерін, тұрмыстық заттар мен қаруларды көруге болады. Төртінші зал Абылай ханды көрнекті мемлекет қайраткері, ақылды саясаткер, сауатты дипломат және талантты қолбасшы ретінде көрсететін материалдармен ұсынылған. Осы ұлы адамның іс-әрекетінің арқасында қазақ халқы өзінің ұлттық сана-сезімін, әдет-ғұрпын, тарихы мен мәдениетін сақтай алды.
Сол күні экскурсияға қатысушылар 1924 жылы құрылған және ХІХ ғасырдың соңындағы сәулет ескерткіштері-ғимараттар кешенінде орналасқан Солтүстік Қазақстан облыстық тарихи-өлкетану мұражайына барды. Мұражай 12 залдан тұрады, онда Қазақстан Республикасының солтүстік аумағының флорасы мен фаунасының экспонаттары ұсынылған, қонақтар Солтүстік Қазақстанның археологиялық зерттеулерінің материалдарымен, біздің аумағымыздан табылған өлкенің ежелгі тарихы бойынша бірегей экспонаттармен танысты.
Сонымен қатар, мұражайда ҰОС кезеңдеріне, Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президентіне арналған залдар, сондай-ақ жерлесіміз Мағжан Жұмабаевтың өмірі мен шығармашылығына арналған арнайы зал бар. Экскурсия ардагерлер кеңесінің облыстық мұражайына жалғасты, онда қонақтар біздің Солтүстік Қазақстан облысының ардагерлері мен адамдары туралы қызығушылықпен айта отырып, өте жылы шыраймен қарсы алынды. Әңгіме бір кесе ыстық шай мен бай дастархан үстінде жалғасты. Экскурсияға қатысушылар гидтер туралы және осы саяхатты ұйымдастыруға көмектескендер туралы үлкен ризашылықпен және таңданыспен айтты. Барлығы үлкен ләззат алды және көптеген есте қалатындай жарқын әсер алды.
