Адам тек біліммен тірі,
Тек білім ғасырды қозғайды!
"Қолымнан келмейді" деп айтпа.
Білімге жаныңмен ұмтыл.
(А. Құнанбайұлы)
Ахмет Байтұрсынов (1872-1937) – қазақ ақыны, мемлекет қайраткері, әдебиеттанушы ғалым, педагог, аудармашы, ағартушы, публицист, ұлттық жазу реформаторы, қазақ лингвистикасы мен әдебиеттануының негізін қалаушы, Алаш-Орда партиясының мүшесі.
2022 ж. туғанына 150 жыл толады. Қазақстанда А. Байтұрсынов "Ұлт ұстазы" ("Ұлт ұстазы") ретінде құрметтеледі. Ол өзінің шығармашылық қызметін жұмысшы халықтың армандары мен қажеттіліктерін бейнелейтін өлеңдер жазудан бастады. Ақын жұртшылықты оқуға, білім алуға, рухани дамуға, адамгершілікке, мәдениетке шақырды.
Байтұрсынов әдебиетші, көрнекті ғалым-лингвист болған. Ол бірінші Қазақ мемлекеттік университетінің филология профессоры болды, 1921 жылы ҚазАССР Халық ағарту халық комиссариаты жанынан құрылған Республиканың академиялық орталығын басқарды. Орталықтың міндеті ғылыми-зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру және үйлестіру, сауатсыздықты жою, барлық деңгейдегі білім беру бағдарламаларын әзірлеу болды. Байтұрсынов осы міндеттерді орындап, қазақ тілін үйренуге арналған оқулықтар мен әдістемелік құралдар жасады. Ахмет Байтұрсынов Қазақ жазуын реформалады, қазақ тілінің негіздерін әзірледі және қазақ грамматикасы үшін ғылыми терминологияны енгізді. Сонымен қатар, балаларға қазақ тілін үйренуге арналған бірнеше оқулық, иллюстрацияланған праймер жасады, "Баяншы" әдістемелік құралын 1926 жылы жарық көрген "Әдебиеттану" қазақ әдебиеті тарихы бойынша алғашқы ғылыми еңбегін жазды.
Сондай-ақ қазақ халқының ауызша халық шығармашылығын жинады, жазды және басып шығарды. Байтұрсынов ұсынған "Жаңа Емле" жаңа әліпбиін әлі күнге дейін Иран, Ауғанстан, Қытайда тұратын қазақтар қолданады. Түркі тілдеріне дауысты дыбыстарды белгілемегендіктен араб жазуы ыңғайсыз болды. 1912 жылы ғалым қазақ тілінен пайдаланылмаған араб әріптерін алып, оларды туған әріптерімен алмастырды. Ол әр сөздің алдына дауысты дыбыстарды қазақша айтылуын ескере отырып дұрыс жеткізу үшін белгілер қоюды ұсынды. Байтұрсынов қазақ әдебиетінің дамуына ақын, аудармашы ретінде де өз үлесін қосты.
Оның "Қырық ертегі" (1909) және "Маса" (1911) ертегілер жинақтары белгілі. Бұл Крыловтың, Эзоптың, Абайдың бейімделген ертегілері. Ол сондай-ақ ағартушылық бағыттағы өлеңдер жазды: "Қазақ дәстүрі"; "Қазақ табиғаты"; "Досына хат"; "Бақыт".
